Odwołanie darowizny – czyli jak odzyskać swoją własność

Wyobraźmy sobie, że ktoś dokonał darowizny nieruchomości o znacznej wartości, a ktoś inni darowiznę przyjął i jest teraz nowym właścicielem przykładowo pięknej willi. Wydawałoby się, że osoba obdarowana wygrała los na loterii. Jednak z czasem zachowanie obdarowanego względem darczyńcy uległo radykalnej zmianie, noszące nawet znamiona przestępstwa. W związku z tym darczyńca postanowił zmienić swoją wcześniejszą decyzje i darowiznę odwołać.  Jakie kroki musi podjąć i czy jest to w ogóle  możliwe? 

Darowizna jako umowa

Darowiznę z prawnego punktu widzenia należy rozpatrywać jako umowę cywilnoprawną, uregulowaną w art. 888 kodeksu cywilnego, przez którą darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz osoby obdarowanej kosztem swojego majątku. Nie ulega wątpliwości, że darowizna jest umową i tu obowiązuje zasada, że  umów należy dotrzymywać.

Przyczyny odwołania 

Stare polskie przysłowie głosi, że ten kto daje i zabiera ten… , ale wiadomo, że w życiu bywa różnie i czasem zdarzają się sytuacje, w których dokonana darowizna musi zostać zwrócona i dana rzecz musi powrócić do pierwotnego właściciela. Ale kiedy w i jakich sytuacjach tak się dzieje?

Tradycyjnie prawo cywilne przewiduje możliwość odwołania darowizny w dwóch przypadkach:

Niedostatek darczyńcy 

Kodeks cywilny przewiduje, że darczyńca ma możliwość odwołania darowizny jeszcze nie wykonanej, jeśli po zawarciu umowy darowizny jego stan majątkowy uległ takiej zmianie, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb albo bez uszczerbku dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych.

Natomiast w przypadku, gdy umowa darowizny została już zrealizowana, a darczyńca po jej wykonaniu  popadnie w niedostatek, obdarowany ma obowiązek, w granicach istniejącego jeszcze wzbogacenia, dostarczać darczyńcy środków, których mu brak do utrzymania odpowiadającego jego usprawiedliwionym potrzebom albo do wypełnienia ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych. Obdarowany może jednak zwolnić się od tego obowiązku zwracając darczyńcy wartość wzbogacenia.

Rażąca niewdzięczność obdarowanego 

Inną, wzbudzającą większe emocje możliwością odwołania darowizny jest dopuszczenie się obdarowanego względem darczyńcy rażącej niewdzięczności. Możliwość odwołania darowizny w takim przypadku jest możliwa również, gdy darowizna została już wykonana.

Kodeks cywilny posługuje się pojęciem ,,rażąca niewdzięczność”, lecz nie zawiera wyjaśnienia wyjaśnienia. Brak również katalogu zachowań, które moglibyśmy zakwalifikować jako rażąco niewdzięczne. Wydaje się zatem, że pojęcie te należy rozumieć tak jak rozumie się je na gruncie języka potocznego, a kwalifikacja konkretnego zachowania będzie zawsze przedmiotem indywidualnego rozpoznania przez sąd.

Jako przykład zachowania mogącego być uznanym za rażąco niewdzięczne będzie z pewnością popełnienie przestępstwa na osobie darczyńcy, czy jego ciężka zniewaga ze strony obdarowanego, ale również brak odpowiedniej pomocy w czasie choroby darczyńcy. Każdy przypadek będzie jednak osobno rozpoznawany, a na darczyńcy będzie ciążył obowiązek udowadnia, że obdarowany zachował się wobec niego rażąco niewdzięcznie.

Forma

Termin

Zgodnie z kodeksem cywilnym termin na odwołanie darowizny z powodu rażącej niewdzięczności wynosi rok od momentu dowiedzenia się przez darczyńcę o niewdzięczności.

Jako ciekawostkę można dodać, że zgodnie z orzecznictwem termin ten nie biegnie od nowa dla spadkobierców darczyńcy. Natomiast fakt czy rażąca niewdzięczność względem darczyńcy rzeczywiście miała miejsce będzie rozpatrywana na chwilę wydania wyroku.

Praktyczne wskazówki – czyli jak uniknąć postępowania sądowego 

Naturalną rzeczą jest by uniknąć postępowania sądowego potrzebna jest wola obu stron. Z doświadczenia zawodowego wiem, że choć jest to trudne- bo w grę wchodzą przede wszystkim emocje, to zdarzają się jednak przypadki, że strony dochodzą do porozumienia. Dlatego zawsze warto rozmawiać 😀